પ્રજ્ઞા : અજવાળું અજવાળું !

પ્રજ્ઞા એટલે પંચારિષ્ટ. પાંચ પ્રકારની અસર બતાવતું ઔષધ : વાચનની નબળાઈ દૂર કરી વાચનભૂખ જગાડે ! લેખનની કચાશ મટાડી ગુણવત્તા સુધારે ! ગણનની ઝડપ વધારે અને રુચિ પેદા કરે ! નૈતિકતા સબળ કરી અભિવ્યકિતનો વિકાસ કરે ! નિષ્ક્રીયતા, આળસનો તો જડમૂળથી નાશ કરે! પ્રજ્ઞા એટલે જે શીખે તે પાકું શીખે એવો અભિગમ ! તેથી જ પ્રજ્ઞા : અજવાળુ અજવાળું !

પ્રજ્ઞા અજવાળું અજવાળું

♣ પ્રજ્ઞા એટલે પ્રવૃત્તિ દ્વારા શિક્ષણ. પ્રજ્ઞા એટલે રમત દ્વારા શિક્ષણ. પ્રજ્ઞા એટલે પુસ્તક વગરનું ભણતર. પ્રજ્ઞા એટલે જૂથ દ્વારા શિક્ષણ. પ્રજ્ઞા એટલે હસતાં - રમતાં શિક્ષણ. પ્રજ્ઞા એટલે ખરેખર ભાર વગરનું ભણતર.

પ્રજ્ઞાના નામથી આ બ્લોગ બનાવવાનો મૂળ હેતુ પ્રજ્ઞા અભિગમ પ્રોજેક્ટનો બહોળા પ્રમાણમાં પ્રચાર અને પ્રસાર થાય અને શિક્ષકોને માર્ગદર્શન મળે તે છે. તેમાં રજૂ થતા મૌલિક લેખો એ માત્ર મારા પોતાના વિચારો, નીજી મંતવ્યો અને એક રીતે મારા શિક્ષક જીવનનું અનુભવભાથું પણ કહેવાય ! બધાંજ એ વિચારો સાથે સહમત ન પણ હોઈ શકે! ક્યાંક કોઈની લાગણી દુભાય તેવી બાબત જણાય અને મારા ધ્યાન પર લાવવામાં આવશે તો તેવી માહિતી દૂર કરવામાં આવશે. આભાર..

Sunday, July 20, 2014

♣ શાળા વિશેષતા પેમ્પલેટ

શાળા વિશેષતા પેમ્પલેટ

ઝડપી સમય પરિવર્તનના આ યુગમાં માણસ માત્રની અપેક્ષા ને આકાંક્ષાઓ વધી છે. અહીં ગરીબ - તવંગર કે બીજો કોઈ જાતિભેદ નથી. દરેકને તાત્કાલિક પરિણામ જોઈએ છે. પરિણામે દરેક ક્ષેત્રમાં સ્પર્ધાઓ બેશક વધી છે. બધાંને પોતાની ક્ષમતાને પીંછાણ્યા વિના ટોચ ઉપર પહોંચવું છે. ટોચ પર પહોંચવાની ઈચ્છા હોવી આવકાર્ય પણ છે. પરંતુ વગર મહેનતે કે અધૂરી મહેનતે અવ્વલ દરજ્જે પહોંચી જવાની તમન્નાઓનું શું ?

શિક્ષણનાં ક્ષેત્રમાં છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોથી આવી સ્પર્ધાઓને કારણે શિક્ષણનું વ્યાપારીકરણ બેશક વધ્યું છે. માત્ર બાળકોનાં શિક્ષણને કારણે શહેરો તરફ સ્થળાંતર થનારો એક મોટો વર્ગ છે. આ સ્થળાંતરિત વર્ગમાંથી ચોક્કસ વર્ગ એવો પણ ખરો કે જેને શહેરી ખર્ચ ઉપરાંત બાળકોની સ્કુલ ફી કે ટ્યુશન ફી કે તેને લગતાં આનુસાંગિક ખર્ચાઓ પરવડે તેમ નથી. ઘણીવાર ગાડરિયા પ્રવાહ જેવું લાગે ! જે લોકો ગામડાઓમાં ખેતી, પશુપાલન કે બીજા વ્યવસાયોને કારણે સ્થળાંતર નથી કરી શકતાં તેવા વાલીઓ પોતાનાં નાનાં નાનાં બાળકોને સ્કુલનાં વાહનો કે પ્રાઇવેટ વાહનો દ્વારા શહેરો તરફ ધકેલે છે. બાળકનાં કામનાં કલાકોની ખુદ માતાપિતાને કે શાળા મેનેજમેન્ટ કોઈને પરવા નથી. કારણ છે : સ્પર્ધા. અપેક્ષાઓ વધી છે. ગુણવત્તા કે પાયાની કેળવણીના ખ્યાલની કોઈને તમા નથી. કોરું શિક્ષણ, પોપટીયું જ્ઞાન, ગોખણપટ્ટી, લખાપટ્ટી... વધતાં જાય છે. બાળક સમયનાં અભાવે માતાપિતા, સગાસબંધી, અડોશી - પડોશી, ફળિયા કે મહોલ્લાનાં પરિજનોનાં સામાજિક વ્યવહાર અને લાડપ્યારથી વંચિત થતું જાય છે.

ગામડાઓમાં પાયાનું શિક્ષણ આપતી સરકારી શાળાઓ કાર્યરત છે. આ શાળાઓ પાયાની કેળવણી આપવાનું કામ કરે છે. સરકાર આ શાળાઓનાં નિભાવ અને ત્યાંથી ગુણવત્તાલક્ષી શિક્ષણ મળે તે માટે નીતનવા પરિવર્તન લાગુ કરે છે. આજે આ શાળાઓમાં જે સુવિધાઓ કે નવા ફેરફારો આવ્યાં છે તેનાથી ગામલોકો સુપેરે પરિચિત નથી. એ શાળાઓમાં થતાં ખર્ચની સુવિધાઓની વાત હોય કે પછી ડીગ્રી શિક્ષકોની ભરતીની વાત હોય, કમ્પ્યુટર લેબની વાત હોય કે બાયસેગના લાઇવ પ્રસારણની વાત હોય, તાલીમોની વાત હોય કે મહત્વાકાંક્ષી અને વિવિધતાથી ભરપૂર પ્રજ્ઞા અમલીકરણની વાત હોય... વાલીઓ, ગ્રામજનો શાળામાંથી મળતી આ સેવાઓથી માહિતગાર હોવા જોઈએ. અહીં જે તે શાળાનાં આચાર્ય સહીત શિક્ષકોની ફરજ બને કે લોકજાગૃતિ માટે તેઓ નવતર પ્રયોગો કરે ! સમાજને જાગૃત રાખવાનું કામ શિક્ષકોનું જ હતું અને આજે પણ છે. સવાલ એ છે કે સરકારી શાળાઓમાં આવેલાં થોકબંધ ફેરફારોની સાથે જનજાગૃતિનું કામ કેટલી શાળાઓ કરે છે ! માર્કેટિંગનો જમાનો છે, સ્પર્ધાનો જમાનો છે ત્યારે હાથ પર હાથ ધરી બેસી રહેવાનો આ સમય નથી. માત્ર વાલીઓને નહીં, સમસ્ત સમાજને શાળા સાથે જોડવા મન ચાહે તેવા પરંતુ આત્મીય પ્રયત્નો કરીએ.

મારી આવી જ મૂંઝવણનાં ઉકેલ માટે મેં શાળા વિશેષતા પેમ્પલેટ બનાવી મારી શાળામાં મળતી સુવિધાઓથી લોકોને માહિતગાર કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પેમ્પલેટ ઘરે ઘરે પહોંચાડ્યા . લોકોમાં પ્રજ્ઞા બાબતે જાગૃતિ આણવા ભરપૂર પ્રયત્નો કર્યા. લોકોને શાળા સાથે જોડી સ્કૂલ કોમ્યુનિટીનું વાતાવરણ ઊભું કર્યું. આ રહ્યો એ પેમ્પલેટનો નમૂનો......